Wat in vorige gemeentebesturen niet kon, werd met dit bestuur een feit. Eind 2020 en begin 2021 kreeg elke Zemstenaar de gelegenheid om voorstellen te formuleren voor nevenbestemmingen in de Zemstse kerken, die allen mooi gerestaureerd werden. Het grootste gedeelte van de mensen, die de bevraging invulde, vindt dat culturele soft-activiteiten perfect in aanmerking komen als nevenbestemming zoals tentoonstellingen, lezingen, stiltemomenten en studeren.

De resultaten werden verwerkt door Parcum en met de kerkbesturen besproken. Een kerkenbeleidsplan kwam tot stand en kan nu naar de bisschop en de gemeenteraad om de goedkeuring te vragen. Het is mooi vast te stellen dat er een mooie samenwerking is tussen gemeente en kerkbesturen om de kerkgebouwen intensiever te laten gebruiken. Vandaag worden de kerken ook reeds gebruikt voor lezingen, muziek- en zangoptredens zoals kerstconcerten, bespelen van het orgel (in Zemst en Elewijt) door leerlingen van het conservatorium …

Geen herbestemmingen van Zemstse kerken

Er zijn heel wat misvattingen over “nevenbestemmingen” en “herbestemmen” van kerken. Enkel een bisschop kan beslissen of een kerk wordt herbestemd. Voorwaarde hiertoe is dat een kerk leegstaat en dus niet meer voor liturgische vieringen wordt gebruikt. Dit is in Zemst dus niet aan de orde. Alle kerken worden nog wekelijks gebruikt (weliswaar niet meer zo intensief als vroeger) voor misvieringen, begrafenissen, huwelijken, vormsels, communies, doopsels, herdenkingsmissen …

Wetgeving uit de tijd van Napoleon

Vanuit politieke hoeken komt er al decennia veel kritiek op het feit dat kerken en hun werking veel geld kosten. Dat is ook zo maar zolang de wetgeving, die stamt uit de tijd van Napoleon, niet wordt aangepast zullen de steden en gemeenten de regelgeving moeten blijven volgen. Tot hiertoe is nog geen enkele politieke partij, die nationaal vertegenwoordigd is, erin geslaagd om deze verouderde wetgeving aan te passen of af te schaffen.

De laatste jaren werden de kerken in onze verschillende deelgemeenten mooi gerenoveerd waardoor de erfgoedwaarde nog meer in het oog springt. Het is echter een feit dat de laatste jaren de kerken minder intens gebruikt worden. Daarom gaat het gemeentebestuur samen met het centraal kerkbestuur, de kerkfabrieken en de Zemstse inwoners op zoek naar geschikte nevenbestemmingen teneinde deze gebouwen optimaler te kunnen benutten. Dit traject wordt begeleid door de vzw Parcum, die gespecialiseerd is om lokale gemeentebesturen en kerkbesturen te helpen bij o.a. het opmaken van een kerkenbeleidsplan en het in kaart brengen van religieus erfgoed. Het spreekt voor zich dat respect voor ieders overtuiging, mede een basis vormt om dit project te laten slagen.

Onze kerken verbergen een schat aan erfgoed

In januari 2020 ging een team met een afvaardiging van het college van burgemeester en schepenen, gemeentepersoneel en de vzw Parcum in elke kerk langs. Dit team werd door een vriendelijke medewerker van de lokale kerkfabriek rondgeleid van de kelder tot in de klokkentoren. Het was meteen voor iedereen duidelijk dat al het moois aan erfgoedwaarde en geschiedenis, die in de kerken terug te vinden is, niet mag verloren gaan. Er moet nagedacht worden hoe het nog aanwezige erfgoed en de rijke geschiedenis van onze kerken opnieuw kan getoond worden aan de mensen. Dit alles biedt zoveel mogelijkheden.

Ook jouw voorstel is belangrijk

In maart 2020 ging de eerste participatieronde door in de kerk van Elewijt. Het mag zeker gezegd dat de opkomst en constructieve debatten tot een waar succes leidde. Door corona konden de volgende participatieronden in de kerken van de andere deelgemeenten niet doorgaan. Na een eerste Covid-19 golf kwam er al spoedig een tweede en bleef het onduidelijk wanneer een volgende fysische bijeenkomst weer zou kunnen. Daarom werd nagedacht over een alternatieve manier om dit project toch te laten verder gaan.

Houten kerkbrievenbussen naast de kerkdeuren

Het is vele mensen al opgevallen dat er houten kerken met een kerstboom en verlichting aan de kerkdeuren staan in elke deelgemeente. In deze ‘kerkbrievenbussen’ kan iedereen zijn/haar idee voor een zinvolle neven-bestemming of ingevuld enquêteformulier kwijt. De enquêteformulieren zijn terug te vinden in Zemst Info van januari 2021, in het weekblad Kerk en Leven van eind december 2020 of op de website van de gemeente Zemst www.zemst.be/kerkenbeleidsplan. Uiteraard kan de enquête ook online ingevuld worden tot half februari 2021.

Het is algemeen geweten dat de kerkgebouwen niet veel meer gebruikt worden. In de vorige legislatuur heeft Vlam al mee een aanzet gegeven om dit bespreekbaar te stellen met het doel een intensiever gebruik te bekomen. Vlam en sp.a namen in de vorige bestuursperiode het initiatief om een werkgroep samen te stellen bestaande uit een afvaardiging van alle politieke fracties en andere actoren. Helaas er was onvoldoende politieke wil aanwezig om dit een kans te geven en het dossier belandde in de ijskast. Alle kerken in Zemst zijn mooi gerestaureerd en worden nog gebruikt voor kerkelijke diensten zoals dopen, eerste en plechtige communies, huwelijken en uitvaartdiensten. Het zou zonde zijn deze gebouwen die mee beeldvormend zijn voor onze dorpskernen, niet optimaal te kunnen gebruiken. Voor Vlam is het een evidentie dat dit moet gebeuren met het nodige respect, want dat is de basis om tot resultaten te komen. 

Er zijn alvast op korte termijn, heel wat nevenbestemmingen mogelijk zonder grote aanpassingswerken. Denken we maar aan studeren in stilte tijdens de examenperioden, inrichtingen van kleinere vergaderzaaltjes, tentoonstellingen, lezingen, poëzievoordrachten, concerten van fanfare en harmonie (gebeurt reeds langer) enz.

Greta Lauwers is als schepen bevoegd voor kerkfabrieken en erediensten. Zij heeft al heel wat studiedagen en infosessies bijgewoond en prachtige realisaties gezien van neven- en herbestemmingen, die op basis van noden en in samenspraak werden gerealiseerd. In tegenstelling tot wat de vorige legislatuur werd beweerd staat men vanuit de kerkbesturen wel open om nieuwe nevenbestemmingen te bespreken. Zij heeft er dan ook goede hoop op dat weldra de eerste kunnen gerealiseerd worden.

Per politieke fractie, vertegenwoordigd in de gemeenteraad, iemand afvaardigen in de werkgroep “herbestemming Zemstse kerken”?

Op de gemeenteraad van donderdag 25 februari ging het er hevig aan toe. Onderwerp was het agendapunt “werkgroep rond herbestemming van de Zemstse kerken” ingediend door de voltallige Zemstse oppositie. Oppositiepartijen sp.a en Vlam vragen reeds geruime tijd naar een participatie van elke politieke partij in de werkgroep, die zich buigt over de toekomst van de Zemstse kerken. De meerderheid n-va en cd&v waren hier niet voor te vinden. Op de gemeenteraad van 25 februari werd door de voltallige oppositie een punt aan de agenda van de gemeenteraad toegevoegd teneinde een afvaardiging van elke politieke fractie in de voornoemde werkgroep te bekomen. Tim Borteel (sp.a) verwees naar de conceptnota van Minister Bourgeois enerzijds en anderzijds naar het feit dat de werkgroep een nieuwe impuls moet krijgen. Cd&v repliceerde dat de werkgroep inderdaad niet meer bijeenkomt maar dat de kerkfabrieken zich momenteel zouden buigen over een kerkenplan dat hopelijk spoedig zal klaar zijn. Burgemeester Coopman vond dat een afvaardiging van politiekers in een werkgroep zou leiden tot een politiek gehakketak. Greta Lauwers lichtte toe dat de werkgroep aanvullend kan zijn aan een kerkenplan en voegde eraan toe dat er vandaag al een afvaardiging van de meerderheidspartijen in de werkgroep zit. Ze benadrukte dat ook de oppositie verkozenen van het volk zijn en dat eindelijk de oude politieke cultuur van de meerderheid beter zou stoppen. Pittig detail bij de stemming stemde maar liefst 1/3 van de verkozen n-va mandatarissen mee met de oppositie en waren ook zij duidelijk de mening toegedaan dat een participatie van elke politieke partij democratisch is. De oppositie haalde het op 1 stem na net niet.

Beslissing van de gemeenteraad van 25 februari 2016:
Met 11 stemmen voor (Greta Lauwers, Linda De Coster, Tim Borteel, Jason Valgaerts, Bruno Lesage, Sanne Verlinden, Werner Keersmaekers, Patrick Van Den Bosch, Ilse Van de Velde, Marc De Fraeye, Karin Schelfout), 12 stemmen tegen (Bart Coopman, Veerle Geerinckx, Koen Vandermeiren, Dirk Van Roey, Jan Verdoodt, Piet Van Grunderbeek, Kathleen Goovaerts, Alex Heyvaert, Tom Dehaene, Karin Andries, Ann Coppens, Pascale Bladt), 1 onthouding (Danny Usewils)
Het voorstel van de VLAM-fractie, ingediend namens de voltallige oppositie, om per politieke fractie, vertegenwoordigd in de gemeenteraad, iemand af te vaardigen in de werkgroep ‘Herbestemming Zemstse kerken’, wordt verworpen.